Organy prowadzące postępowanie związane z decyzją środowiskową czasami zapominają, że ocena, czy planowane przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na środowisko nie została pozostawiona luźnej decyzji tych organów, ale wynika z obowiązujących przepisów prawa (przede wszystkim rozporządzenia z 2019 roku w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko). 

Oczywiście to, że planowane przedsięwzięcie zalicza się do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko nie oznacza, że w sposób automatyczny powstaje obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania tego przedsięwzięcia na środowisko. 

Jednakże taka kwestia wymaga wszechstronnego wyjaśnienia.

BRAK OCENY NA ŚRODOWISKO NIE ZWALNIA OD BADANIA WPŁYWU INWESTYCJI NA ŚRODOWISKO

W praktyce zdarza się, że wójt (burmistrz, prezydent) odstępuje od przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, a wynika to z tej przyczyny, że de facto organ prowadzący takie postępowanie nie podjął wystarczających działań zmierzających do zbadania wpływu inwestycji na środowisko. A takie – autonomiczne – działania organ prowadzący postępowanie związane z decyzją środowiskową winien podjąć.

Dotyczy to również sytuacji, gdy nawet z samego wniosku o wydanie decyzji środowiskowej,  karty informacyjnej przedsięwzięcia (KIP) oraz opinii organów współdziałających (tj. Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, Wód Polskich i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska) wynika, że nie istnieje konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, bo np. z ww. dokumentów wynika, że przedsięwzięcie nie będzie negatywnie oddziaływać na środowisko.

ORGAN PODEJMUJE SAMODZIELNIE DECYZJĘ O SPORZĄDZENIU OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Jeżeli nawet opinie wydawane przez ww. organy oraz KIP wskazały na brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, to jednak wciąż obliguje to organ prowadzący postępowanie do dokonania analizy, czy w świetle kryteriów ustawy o informacji o środowisku nie jest konieczne nałożenie na inwestora obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. 

Takie bowiem ustalenie – o odstąpieniu od przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko – musi zostać podjęte po wyczerpującej, wszechstronnej i wnikliwej analizie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i obowiązujących przepisów, a następnie uzasadnione w wydanej decyzji zgodnie z zasadami przewidzianymi w Kodeksie postępowania administracyjnego.  

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach nie jest decyzją uznaniową. 

Oznacza to, że organ właściwy do wydania takiej decyzji jest zobligowany ją wydać, jeżeli inwestor spełni wymagania określone przepisami prawa. 

Podkreślić jednak należy, że odmowę ustalenia środowiskowych uwarunkowań, zgodnie z przepisami ustawy z 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej: ustaw środowiskowa), uzasadniają co do zasady ściśle określone sytuacje. 

NEGATYWNA DECYZJA ŚRODOWISKOWA W KONKRETNYCH SYTUACJACH

Zaliczyć do nich należy w pierwszej kolejności braki formalne wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, które powodują, że taki wniosek, co do zasady, nie może być rozstrzygnięty, 

Następnie wskazać należy na niezgodność planowanej lokalizacji inwestycji z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. 

Plan miejscowy

Plan miejscowy określa, co i o jakich funkcjach może powstać w określonym miejscu. Sprzeczność planowanego przedsięwzięcia z planem miejscowym powoduje, że wniosek o wydanie takiej decyzji bez przechodzenia do kolejnych etapów procedowania jest rozpatrywany negatywnie. 

Organy współdziałające

Podstawą odmowy decyzji środowiskowej jest również brak uzgodnienia warunków realizacji inwestycji przez organ współdziałający (np. regionalnym dyrektorem ochrony środowiska). 

Alternatywny wariant

Decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie można wydać również w sytuacji, gdy brak jest zgody inwestora na realizację przedsięwzięcia w innym wariancie proponowanym przez wnioskodawcę, gdy organ prowadzący postępowanie skorzysta z możliwości wskazania proponowanych wariantów (innych od preferowanego przez inwestora).

Obszar Natura 2000

Przesłanką negatywną jest także wskazanie negatywnego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 przy jednoczesnym braku spełnienia przesłanek z ustawy o ochronie przyrody (chodzi tu o sytuację, w której przemawiają za realizacją inwestycji nadrzędne interesy publiczne, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym i brak jest rozwiązań alternatywnych). 

Gospodarowanie wodami

Wniosek o wydanie decyzji środowiskowej musi być również negatywnie rozstrzygnięty w sytuacji, gdy przedsięwzięcie może spowodować nieosiągnięcie celów środowiskowych zawartych w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. 

PODSTAWY PRAWNE I UZASADNIENIE DECYZJI ŚRODOWISKOWEJ

Wyżej wymienione przyczyny odmowy wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach stanowią katalog zamknięty, na który wskazuje ww. ustawa środowiskowa.

Dlatego też organ (np. RDOŚ, czy wójt, burmistrz, prezydent) rozstrzygający wniosek o wydanie decyzji środowiskowej musi wyraźnie wskazać, czy któraś z powyższych negatywnych okoliczności zaistniała w rozpatrywanej sprawie oraz odpowiednio ją uzasadnić.

DZIELENIE INWESTYCJI W CELU OBEJŚCIA PRAWA 

W praktyce zdarza się, że jedna duża inwestycja jest celowo dzielona na kilka mniejszych w celu uniknięcia obowiązku sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. 

Tymczasem wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i dokumentacja do niego dołączona powinien obrazować całość inwestycji – nie podzieloną na etapy. 

CEL DECYZJI ŚRODOWISKOWEJ TO KONTROLA INWESTYCJI NA ŚRODOWISKO 

Rozczłonkowanie inwestycji nie daje pełnego obrazu, jaki wpływ na środowisko będzie miała planowana inwestycja i prowadzi do obejścia prawa, a w konsekwencji stanowi wypaczenie całej instytucji kontroli organów i społeczeństwa nad inwestycjami, które mają lub mogą mieć wpływ na środowisko.

Jak wskazuje orzecznictwo, zarówno sądów krajowych, jak i międzynarodowych, dzielenie jednego przedsięwzięcia na kilka mniejszych, w celu uniknięcia konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko dzięki temu, że owe mniejsze przedsięwzięcia nie przekraczają ustawowych progów, jest zabronione – tak, np. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C-142/07 z dnia 25 lipca 2008 roku i w sprawie C-2/07 z 28 lutego 2008 roku.

POWIĄZANIE MIĘDZY POMNIEJSZYMI INWESTYCJAMI

Co więcej, jak wskazuje orzecznictwo, aby uznać kilka mniejszych inwestycji za jedno przedsięwzięcie wystarczy stwierdzić, że istnieje powiązanie między nimi. 

W wielu sprawach nietrudno uznać za jedną inwestycję takie przedsięwzięcie, które rozczłonkowane zostało przez ten sam podmiot (a czasami różne spółki zakładane celowo w celu obejścia prawa) na inwestycje pozornie niepowiązane ze sobą, ale de facto całkowicie ze sobą związane. 

POMNIEJSZE INWESTYCJE STANOWIĄ ZORGANIZOWANĄ CAŁOŚĆ

Jak wskazują  sądy powiązanie pomniejszych inwestycji (celowo podzielonych na mniejsze), to taki związek, który powoduje, że wspólnie tworzą one zorganizowaną całość w postaci jednej spójnej infrastruktury ukierunkowanej na ten sam cel gospodarczy. W takiej sytuacji nie będzie miało znaczenia nawet to, iż poszczególne części przedsięwzięcia będą realizowane przez różne podmioty.  Przepis art. 3 ust.1 pkt 13 ustawy o informacji o środowisku ma zapobiegać dzieleniu jednego przedsięwzięcia na kilka przedsięwzięć realizowanych w tym samym czasie, w celu ominięcia procedury oceny oddziaływania na środowisko i ominięcia obowiązku opracowania związanej z tą procedurą dokumentacji (tak m.in. WSA w Szczecinie w wyroku z 26 sierpnia 2016 r., sygn. akt: II SA/Sz 530/15).

OBIEKTYWNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO GDY POKAZANO CAŁĄ INWESTYCJĘ

Zaznaczyć należy, że dopiero przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko przy uwzględnieniu całego przedsięwzięcia pozwoli określić skalę możliwego oddziaływania przedsięwzięcia na poszczególne elementy środowiska przy uwzględnieniu przyjętych przez wnioskodawcę rozwiązań technologicznych, organizacyjnych oraz umożliwi ocenę, również przez społeczeństwo, w sposób pełny stopnia ingerencji tej  inwestycji w środowisko.