Ocena środowiskowa przedsięwzięcia stanowiąca część postępowania w sprawie wydania tzw. decyzji środowiskowej jest instrumentem prewencyjnej kontroli inwestycji budowlanych. Jej celem jest określenie, jaki wpływ na środowisko może mieć planowana inwestycja. W konsekwencji powinna gwarantować, że organ wydający decyzję zezwalającą na realizację przedsięwzięcia otrzyma wyczerpującą analizę skutków jakie planowana inwestycja spowoduje w odniesieniu do środowiska.  

ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA

Jedynie krótko należy przypomnieć, że uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wymagane dla planowanych przedsięwzięć (1) mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko oraz (2) przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (w tej sytuacji jednak musi być stwierdzony obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko).

Rodzaje przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko oraz rodzaje przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko określone zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 września 2019 roku.

KIEDY I KTO OKREŚLA POTRZEBĘ SPORZĄDZENIA OCENY ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO 

Obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko stwierdza organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach po zasięgnięciu opinii (1) regionalnego dyrektora ochrony środowiska i (2) państwowej inspekcji sanitarnej. Organy te wydają opinię co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO

Przez ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko rozumie się postępowanie dotyczące w szczególności: (1) weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, (2) uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, (3) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu. 

W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko określa się, analizuje oraz ocenia bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki, krajobraz, w tym krajobraz kulturowy, wzajemne oddziaływanie między tymi elementami, dostępność do złóż kopalin, możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz wymagany zakres monitoringu.

UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W POSTĘPOWANIU O UDZIELENIE ZGODY NA DECYZJĘ ŚRODOWISKOWĄ

Jeżeli wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach poprzedza ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, to przed wydaniem decyzji organ właściwy uzgadnia warunki realizacji przedsięwzięcia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz zasięga opinii inspekcji sanitarnej. Nadto, przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach organ właściwy do jej wydania zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, w ramach którego przeprowadza ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Ma to uzasadnienie w zasadzie rządzącej prawem ochrony środowiska, a mianowicie powszechności dostępu do informacji o stanie i ochronie środowiska.

TRZEBA INFORMOWAĆ SPOŁECZEŃSTWO O PRZEDSIĘWZIĘCIACH MOGĄCYCH WPŁYWAĆ NA ŚRODOWISKO

Przepisy bowiem zobowiązują organy prowadzące postępowanie związane z oceną oddziaływania na środowisko do informowania społeczeństwa o toczącym się postępowaniu, a społeczeństwo jest uprawnione do wyrażania swoich komentarzy i opinii. Wszelka aktywność społeczeństwa w tym zakresie powinna być brana pod uwagę przy wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a podnoszone przez lokalne społeczeństwo zarzuty szczegółowo przedstawione w rozstrzygnięciu kończącym postępowanie.

Zasada powszechności dostępu do informacji o stanie i ochronie środowiska sprowadza się do tego, że społeczność lokalna winna wiedzieć, jakiego rodzaju przedsięwzięcie jest planowane na jej terenie oraz winna mieć prawo do realnego działania w przypadku przedsięwzięcia, które może wywierać skutek na stan otaczającego ją środowiska, np. poprzez złożenie kontrraportu, który podważałby ustalenia raportu przygotowanego dla potrzeb wydania decyzji ustalającej środowiskowe uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia. 

ORGAN MUSI UMOŻLIWIĆ CZYNNY UDZIAŁ W POSTĘPOWANIU ŚRODOWISKOWYM WSZYSTKIM STRONOM

Przepisy przewidują wiele instrumentów pozwalających społeczeństwu brać udział w postępowaniu dotyczącym oddziaływania projektowanej inwestycji na środowisko. Dla przykładu organy prowadzące takie postępowanie winny między innymi podać do publicznej wiadomości informację o: wszczęciu postępowania, przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, decyzji jaka ma być wydana w ramach tego postępowania, a przede wszystkim o możliwości zapoznania się z dokumentacją sprawy, włącznie z podaniem informacji o miejscu, w którym jest ona wyłożona do wglądu. 

Niezwykle istotnym jest poinformowanie społeczeństwa również o możliwości składania uwag i wniosków do planowanej inwestycji. Gdzie i jak składać uwagi i wnioski. Który organ będzie je rozpatrywał. Należy wskazać komórkę w urzędzie, która zajmuje się tą sprawą. W sprawach rodzących napięcia społeczne trudno sobie wyobrazić sytuację, w której nie zostanie przeprowadzona rozprawa administracyjna otwarta dla społeczeństwa.  

INFORMOWANIE O ETAPACH POSTĘPOWANIA

Jak wspomniałem wyżej zapewnienie udziału społeczeństwa w toczącym się postępowaniu musi nastąpić na wiele sposobów. Informacja musi być podana (podawana) do publicznej wiadomości. Jednakże z uwagi na to, że postępowanie dotyczące decyzji środowiskowej ma charakter wieloetapowy, to również informowanie społeczeństwa musi mieć taki charakter. O każdym z etapów postępowania społeczeństwo lokalne winno być informowane. Przede wszystkim poprzez (1) informację o wszczęciu postępowania zamieszczoną w Biuletynie Informacji Publicznej, (2) wywieszenie na tablicy ogłoszeń urzędu gminy, (3) poprzez inne lokalnie przyjęte sposoby informowania mieszkańców o toczącym się postępowaniu, np. poprzez  wywieszenie na tablicy ogłoszeń informacji o planowanej inwestycji i toczącym się postępowaniu. Nie tylko informacja o decyzji wydawanej w sprawie winna być upubliczniona, ale każda z istotniejszych czynności procesowych. Dotyczyć to powinno wydawanych postanowień, zawiadomień, decyzji, informacji o przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami, zawiadomień o przystąpieniu do przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, informacji o zgromadzeniu materiału dowodowego pozwalającego na wydanie decyzji. Brak dokonania obwieszczenia o tym, że stanowisko w sprawie zajął np. regionalny dyrektor ochrony środowiska, czy też sanepid, nie będzie stanowiło wypełnienia obowiązku informowania społeczeństwa. 

Co oczywiste decyzje i postanowienia winny być doręczane stronom w tradycyjnej formie – przez operatora pocztowego – jeżeli liczba stron postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub innego postępowania dotyczącego tej decyzji nie przekracza 10.

Obwieszczenia, o których mowa wyżej mają mieć taki skutek, że każdy zainteresowany, który uważa się za stronę postępowania, może dowiedzieć się już nie tylko o toczącym się postępowaniu, ale również brać czynny w nim udział. Obowiązkiem zatem każdego organu jest wybranie takiego sposobu informowania i ogłaszania o podjętych czynnościach, który zapewni jego skuteczność. Nie wystarczy zatem umieszczenie obwieszczenia na stronach internetowych i na tablicach ogłoszeń w miejscowości, gdzie siedzibę ma urząd gminy prowadzący postępowanie, jeżeli planowana inwestycja ma powstać w innej miejscowości niż stolica gminy.

WADLIWOŚĆ DECYZJI ŚRODOWISKOWEJ 

Jeżeli zasada informowania społeczeństwa o toczącym się postępowaniu zostanie opacznie zrozumiana, a wręcz pominięta, to spowodować to może wadliwość przeprowadzonego postępowania, nawet jeżeli wydana decyzja nie będzie zawierała typowych cech wadliwości (np. ocena oddziaływania będzie przygotowana poprawnie). 

A zatem o prawidłowym przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko nie można mówić, gdy organ pomija lokalne społeczeństwo przy wydawaniu decyzji. Organ bowiem nie może poprzestać na ocenie sporządzanego raportu o oddziaływaniu na środowisko oraz dokonaniu konsultacji z innymi organami. Niezbędnym warunkiem jego poprawności jest także prawidłowe przeprowadzenie całej procedury postępowania z udziałem społeczeństwa.

Społeczeństwo lokalne ma prawo do pełnej realizacji wyżej wskazanej zasady informowania o środowisku.