Spory dotyczące zapisów planu zagospodarowania przestrzennego oraz uprawnień i obowiązków wynikających z tych zapisów to codzienność wielu organów, przedsiębiorców, sądów i prawników. Dotyczą one wielu kwestii.

Dla przykładu mogę wskazać z własnego „podwórka” sytuacje dotyczące sporów związanych z tym, czy na określonej działce może powstać obiekt o przeznaczeniu usługowo – produkcyjnym, czy spełniono wymagania wskaźnika powierzchni biologicznie czynnej, czy też problemu związanego z tym, czy na określonej działce można prowadzić działalność związaną ze zbieraniem odpadów. 

Z odpadami jest ten problem, że rzadko w planach miejscowych znajduje się symbol „O”, który wprost dopuszcza na danym terenie działalność związaną z odpadami. Jednocześnie zapisy planów zagospodarowania przestrzennego zazwyczaj wprost nie wykluczają prowadzenia działalności związanej z odpadami, a jest to działalność kwalifikowana jako gospodarcza, jak każda inna.

Tymczasem zgodnie z ustawą o odpadach odmawia się wydania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów w przypadku, gdy zamierzony sposób gospodarowania odpadami jest niezgodny z przepisami prawa miejscowego.

Czy zatem jeżeli plan przewiduje dla określonego obszaru np. przeznaczenie podstawowe jako rolne z przeznaczeniem uzupełniającym jako działalność gospodarczą, to czy na takim obszarze można prowadzić działalność polegającą na zbieraniu odpadów ?

Tak, na takim obszarze również jest dopuszczalna działalność związana z odpadami  (oczywiście po spełnieniu innych jeszcze wymogów związanych z prowadzeniem tego typu działalności). 

Co prawda Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie planu zagospodarowania przestrzennego określa wymagania planu miejscowego w części tekstowej i graficznej, a dla terenów związanych z odpadami  wskazuje, że powinien być określony  symbolem “O” i kolorem ciemnoszarym, to jednak w praktyce symbolem „O” oznacza się obszar, na którym gmina ma zamiar prowadzić gospodarkę odpadami lub umożliwia podmiotom niezależnym od gminy prowadzenie gospodarki odpadami (np. składowiska odpadów, czy spalarni odpadów).

Interpretacja, z której by wynikało, że jedynie na obszarach oznaczonych jako „O” możliwe jest prowadzenie działalności związanej z odpadami, ograniczałaby w znacznym stopniu prawo prowadzenia działalności gospodarczej, tym bardziej, że działalność gospodarcza związana z odpadami może mieć różnych charakter i różną uciążliwość. 

Zgodnie z przepisami odpadem jest:

każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany.

Dodatkowo przepisy wskazują, że:
posiadacz odpadów jest obowiązany do niezwłocznego usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania (chyba, że posiada zgodę na ich składowanie).

Jeżeli odpady nie zostaną usunięte, to:
wójt, burmistrz lub prezydent miasta nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania (z wyjątkiem gdy obowiązek usunięcia odpadów jest skutkiem wydania decyzji o cofnięciu decyzji związanej z gospodarką odpadami)

Kim jest zatem posiadacz odpadów, który odpowiada za usunięcie odpadów z nieruchomości.
Przepisy wskazują, iż posiadaczem odpadów jest: wytwórca odpadów lub osoba fizyczna (lub prawna, jak również jednostka nie posiadająca osobowości prawnej) będąca w posiadaniu odpadów.

Istotnym jest w tym kontekście, że w prawie istnieje domniemanie, że ten kto faktycznie włada powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości i to on ponosi odpowiedzialność m.in. za ich usunięcie.

Domniemanie takie wprowadzono w celu uniknięcia sytuacji braku podmiotu odpowiedzialnego za umieszczenie odpadów na nieruchomości (wytwórcy odpadów). Oznacza to, że domniemanie to może być obalone w przypadku, kiedy możliwe jest ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za składowanie odpadów.

Sądy administracyjne wskazują, iż: „Domniemanie, na podstawie którego nakaz wydany na podstawie ustawy o odpadach może być skierowany do właściciela nieruchomości (gdzie znajdują się odpady), może być obalone wyłącznie w przypadku, kiedy możliwe jest ustalenie innego podmiotu odpowiedzialnego za składowanie odpadów – to jest innej osoby fizycznej, osoby prawnej, czy też jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej będącej w posiadaniu odpadów. Tym samym w sytuacji braku możliwości ustalenia wytwórcy odpadów władający powierzchnią ziemi może się zwolnić z odpowiedzialności za odpady tylko w jeden sposób – wykazując, że odpadem włada lub władał faktycznie inny podmiot, czyli wskazać wyraźnie na innego posiadacza odpadów”.

Przepisy prawa określają ściśle określone terminy obowiązywania zezwoleń na zbieranie odpadów, a w konsekwencji przewidują konieczność uzyskiwania nowych zezwoleń, nie zaś przedłużania czasu ważności zezwolenia aktualnie obowiązującego.

Wynika to z tego, iż każdorazowo planowana działalność musi być zgodna z przepisami prawa miejscowego, w tym z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

Ustawa o odpadach wskazuje, że organ odmawia wydania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów, w przypadku, gdy zamierzony sposób gospodarowania odpadami jest niezgodny z przepisami prawa miejscowego (np. miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego).

Co prawda przepisy ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym umożliwiają podmiotom prowadzącym określoną działalność kontynuowanie dotychczasowego, legalnego sposobu zagospodarowania, w sytuacji zmiany przeznaczenie funkcji terenu. Jednakże – jak podnosi się w orzecznictwie sądów administracyjnych – prawo do kontynuowania dotychczasowego sposobu zagospodarowania terenu ma ograniczony w czasie charakter i trwa aż do naturalnego wygaszenia zezwolenia na prowadzenie w danym miejscu działalności związanej ze zbieraniem odpadów.