Drzewa i krzewy są pod ochroną prawną.
Oznacza to, iż bez zgody odpowiedniego organu nie można wycinać wielu gatunków drzew i krzewów, a prawo pozwala od tej zasady odstąpić jedynie w ściśle określonych przypadkach.
Przepisy, które w sposób restrykcyjny chronią dobro wspólne jakim jest ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień, znajdują się w wielu aktach prawnych.
Konstytucja dla przykładu wskazuje, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (art. 5). Natomiast w art. 74 zobowiązuje władze publiczne do prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Dodatkowo wskazuje w art. 86, że każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.
Z kolei art. 174 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, stanowi, iż: polityka Wspólnoty w dziedzinie środowiska naturalnego stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony, z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Wspólnoty. Opiera się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach działania zapobiegawczego, naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła i na zasadzie „zanieczyszczający płaci„.
Ponadto ustawa o ochronie przyrody m.in. w zakresie ochrony drzew i krzewów uściśla w/w wartości wskazując w art. 2 na obowiązek ochrony zadrzewień oraz zieleni w miastach i wsiach (obok ochrony m.in. dziko występujących roślin, zwierząt, siedlisk przyrodniczych, czy krajobrazu).
Z ustawy wynika również obowiązek o dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym.
WYCINKA DRZEW PO UZYSKANIU ZEZWOLENIA
Dlatego też usunięcie drzew (krzewów) – zgodnie z ustawą o ochronie przyrody – może nastąpić, co do zasady, na podstawie zezwolenia uzyskanego od właściwego organu. Przy czym pamiętać należy, że ochroną objęte są drzewa i krzewy, które posiadają cechy pozwalające je zakwalifikować jako drzewo lub krzew. Dla przykładu nie każdy obiekt stojący może być zakwalifikowany jako drzewo podlegające ścisłej ochronie.
Dlatego też organ rozpatrujący wniosek o zezwolenie na usunięcie drzewa winien go rozważyć wszechstronnie. Zarówno w kontekście interesu wnioskodawcy, jak i interesu publicznego wynikającego z prawnego obowiązku ochrony elementów przyrody.
Organ wydający zgodę na wycinkę drzew lub krzewów ma obowiązek ważyć kwestie przyczyn zamierzonego usunięcia drzewa lub krzewu, ze skutkami dla środowiska. Nie sposób bowiem nie uwzględniać skutków dla środowiska podjętych decyzji o zgodzie na wycinkę drzewa.
Organ wydający zgodę na wycinkę drzewa (krzewu) musi brać pod uwagę to, czy ich usunięcie z punktu widzenia ochrony środowiska jest dopuszczalne.
PRZED WYDANIEM ZGODY NA WYCINKĘ DRZEWA BIERZE SIĘ POD UWAGĘ WIELE OKOLICZNOŚCI
Okoliczności każdej sprawy dotyczącej wniosku o zgodę na wycięcie drzewa lub krzewu będą zazwyczaj inne.
Czym innym będzie usunięcie drzewa w celu poprawy bytowania gatunku podlegającego ochronie, a czym innym w celu wzniesienia budynku.
Innym zagadnieniem będą również kwestie związane z tym, iż drzewo lub krzew objęte wnioskiem o zgodę na wycinkę mogą rosnąć na obszarze, w którym znajduje się siedlisko kilka gatunków zwierząt objętych ścisłą ochroną gatunkową, a wycinka drzew może doprowadzić do zniszczenia siedlisk (gatunków chronionych roślin, zwierząt).
Wspomnieć należy również, że organy administracji działające w granicach uznania administracyjnego, rozstrzygające wniosek o wycięcie drzewa lub krzewu powinny rozważyć, które spośród prawnie dopuszczalnych rozstrzygnięć jest w danym wypadku celowe. Bowiem zezwolenie na wycięcie drzew jest wyjątkiem od reguły zachowania drzewa, jako podlegającego ochronie prawnej elementu przyrody.
Zezwolenie na wycięcie drzew nastąpić może jedynie w sytuacji, gdy przyczyna taka zostanie przez organ uznana za przyczynę ważną, uzasadniającą rezygnację z przewidzianej ustawą zasady ochrony drzew i krzewów.
KARY FINANSOWE ZA NIELEGALNE USUNIĘCIE DRZEW
W sytuacji usunięcia (zniszczenia, uszkodzenia) drzewa lub krzewu bez stosownej zgody właściwy organ (wójt, burmistrz, prezydent) wydaje decyzję o nałożeniu kary pieniężnej za ich usunięcie. Nie ma w tym przypadku uznaniowości, tj. organ musi nałożyć karę. Uznanie organu ograniczać się będzie jedynie do wyprowadzania wniosków z określonego stanu faktycznego sprawy. Dlatego w sytuacji ustalenia faktu wycięcia drzewa i podmiotu odpowiedzialnego za ten czyn wydanie decyzji o wymierzeniu kary staje się obligatoryjne.
Wysokość kary będzie uzależniona od gatunku drzewa oraz obwodu pnia.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA ZA USUNIĘCIA DRZEW
Jednak kary finansowe (odpowiedzialność administracyjna) jakie można ponieść za nielegalną wycinkę drzew i krzewów to nie wszystko.
Pamiętać bowiem należy również o odpowiedzialności karnej za wycinkę drzew i krzewów bez odpowiednich zgód. Przed sądem karnym można odpowiadać m.in. za zniszczenie terenów i obiektów chronionych, zniszczenie środowiska przyrodniczego, czy też zniszczenie zabytku, nie wspominając o odpowiedzialności za kradzież, czy też zniszczenie cudzej rzeczy (drzewa lub krzewu).